Sinds vorige week ligt de Bloemmolenbrug op haar plaats tussen het stadscentrum en het Moleneiland. Als verbinding tussen stad en eiland vervult zij een belangrijke rol in het stadsvernieuwingsproject H^Aqua, dat steun geniet van provincie West-Vlaanderen. Achter de favoriete oversteek van menig fietser en wandelaar zit een boeiende Harelbeekse historie. Frieke Decreus van het stadsarchief schetst de geschiedenis van de molen die de brug haar naam gaf. “Omdat ze zo belangrijk waren voor de stad, werden de molens meermaals vernietigd tijdens de vele middeleeuwse oorlogen.”
De Bloemmolen was een watermolen. Hoeveel stonden er zo in Harelbeke?
Volgens de eerste vermelding in een oorkonde van 1128 was er sprake van twee molens: een oost- en een westmolen, opgericht door de graaf van Vlaanderen. Uit de oorkonde bleek ook dat de molens al zeer goed benut werden in de Kortrijkse regio en dus al een hele tijd in gebruik waren. Op kaarten vanaf de 16de eeuw zijn de molens zichtbaar. Op een plattegrond van een landmeter uit 1807 staat een derde molen, vlakbij de Banmolen.
Wat is het verschil tussen beide molens?
Oorspronkelijk was er geen verschil, beide molens waren zogeheten ‘banmolens’. Alle inwoners binnen een banmijl (ruim 5 km) waren verplicht om hun graan daar te laten malen. Daar komt de naam vandaan. Een deel van de meelopbrengst hield de graaf van Vlaanderen af als belasting. Zo was het tot de Franse Revolutie. Toen werden de molens aangeslagen en openbaar verkocht en sprak men van ‘vrije banmolens.’ Tegenwoordig heet het gebouw waarin de oostelijke molen gevestigd is de Bloemmolen. De westelijke heet nu Banmolen.
Hoe zagen de molens en bij uitbreiding de stad er in die tijd uit?
Tot de negentiende eeuw zagen zij eruit zoals een traditionele watermolen: een houten rad met compartimenten die zich vulden met het water en zo draaiden. Dat buitenrad stond in verbinding met de maalstenen in het gebouw. Beide molens stonden buiten het toen veel kleinere centrum, in landelijk gebied. Pas in de achttiende eeuw is er en weg naar de molens aangelegd langs waar het gemalen graan makkelijker naar Kortrijk en Gent gevoerd kon worden. Een handelsroute, zeg maar.
De Bloemmolen is meermaals afgebrand. Wat is er geweten over die branden?
De middeleeuwen waren rumoerig, er woedden vele oorlogen. Daarin moesten de molens het regelmatig ontgelden, omdat zij een belangrijke bron van inkomsten waren. Dat blijkt ook uit kaarten uit bepaalde tijdsperiodes waarop alleen nog de Banmolen staat. De dorpelingen bouwden de molens telkens opnieuw op. De Bloemmolen brandde voor het laatst uit in 1942 en werd na WO II heropgebouwd met moderne turbines. Tot 2009 heeft hij nog dienst gedaan. De Banmolen geraakte na WO II in verval, maar is intussen wel beschermd.
Zal de nieuwe Bloemmolenbrug nu ook in het stadsarchief belanden?
Alleen stukken waarbij stad Harelbeke betrokken was, komen in het stadsarchief. In het geval van de Bloemmolenbrug is dat het geval, dus de uittreksels van de gemeenteraden of schepencolleges waarin de brug besproken werd, zullen bewaard blijven. Daarnaast kan iedereen ons archiefstukken schenken. Wie dus een heel mooie foto van de molen heeft, liefst met de nodige uitleg en datum erbij, kan die steeds aanbieden.