De Boven-Schelde is een schakel in het netwerk van Seine Schelde Vlaanderen. Met dit netwerk investeren we in de toekomst van de binnenvaart in Vlaanderen en in het hart van Europa.

Wat, waarom, wanneer?

 

Wat

We bekijken of en hoe we de rivier in de toekomst kunnen aanpassen voor schepen van minstens klasse Vb. Dat zijn schepen die 190 meter lang en 11,4 meter breed zijn. Ze kunnen tot 4.500 ton goederen en drie lagen containers vervoeren: evenveel als 220 vrachtwagens. De modernisering van de sluizen in Kerkhove, Oudenaarde en Asper is in voorbereiding. Tussen de nieuwe stuwen en de bestaande sluizen die een eeuw oud zijn, zal ook telkens een nieuwe sluis worden gebouwd voor de grotere klasse Vb-schepen. 

Daarnaast is rivierherstel ook op de Boven-Schelde een onderdeel van het project. Naast de nieuwe stuwen in Kerkhove, Oudenaarde en Asper werden wel al een vispassage gebouwd zodat vissen er ongehinderd kunnen migreren.  

Lees meer

Waarom

De Boven-Schelde verbindt net zoals de Leie Gent (en bij uitbreiding het Scheldebekken) met Wallonië en Frankrijk. De rivier heeft dus veel potentieel om watertransport naar onze buurlanden, en ver daar voorbij, nog meer kracht bij te zetten.

Wanneer

  • De stuwen naast de sluizen in Kerkhove, Oudenaarde en Asper zijn al vernieuwd. 
  • De modernisering van de sluizencomplexen in Kerkhove, Oudenaarde en Asper staat op de planning. Eerst moeten de nodige financiële middelen voorzien en ingepland worden. 

Locaties

Op de kaart en hieronder kan je zien welke steden en gemeenten aan deze vaarweg deel uitmaken van het project.

Nieuws over Boven-Schelde

Veelgestelde vragen

Hieronder vind je veelgestelde vragen over deze vaarweg / locatie / aanpassing. Vind je het antwoord op jouw vraag niet, dan kan je jouw vraag steeds naar ons doorsturen.

Hoe werkt een sluis?

Een sluis is een waterbouwkundige constructie die de stand van het water regelt voor de scheepvaart. Onze rivieren en kanalen doorkruisen het heuvelachtige landschap. Om van een lager naar een hoger waterniveau te geraken, of andersom, hebben schepen sluizen nodig waarmee ze dat hoogteverschil kunnen overbruggen.

Wanneer het schip de sluis is binnengevaren, sluiten de deuren zich achter het schip. Door schotten te openen loopt het water in of uit de sluis tot het waterniveau in de sluis gelijk komt te staan met het waterniveau van het stuk waterweg waarop het schip zijn weg zal verderzetten.

Hoe wordt een waterweg verruimd?

De gekanaliseerde Leie is nu overal 3,5 meter diep. Om grotere schepen vlot te laten varen, moet de Leie overal 4,5 meter diep zijn. Dat doen we door de bodem af te graven. 

Daarnaast moet de waterweg ook breder worden. Hoeveel de breedte precies bedraagt, hangt af van lokale factoren en tal van andere elementen. Dat doen we door de oevers af te graven, ook onder de waterspiegel, en door bochten flauwer (en dus rechter) te maken. 

Om die extra diepte en breedte te creëren zijn baggerwerken noodzakelijk. 

Hoe verdiepen en verbreden we de waterweg?

Als je een dwarsdoorsnede van bijvoorbeeld de Leie bekijkt, zie je dat de oevers en bodem de vorm van een trapezium hebben. Bovenaan is de waterweg breed en naar onder toe wordt hij smaller. 

Wanneer we de bodem van de Leie verdiepen naar 4,5 meter, nemen we ook die smalle onderkant van de oevers mee. Om de waterweg te verbreden, worden de oevers verder afgegraven. Om ervoor te zorgen dat de oevers overeind blijven, verstevigen we ze met kaaimuren of verticale oeververdedigingen.

Verticale oeververdediging natuurlijke oever

 

Hoe verruimen we bochten?

Moderne schepen zijn langer en dus minder wendbaar. Een scherpe bocht nemen is voor hen niet zo evident. Daarom maken we de bochten breder of flauwer, zodat deze schepen vlotter kunnen doorvaren.

De bocht verbreden doen we door de oevers in die bocht aan te passen. De schuin aflopende oevers worden vervangen door nieuwe, verticale oeververdedigingen of kaaimuren. Eens de nieuwe, rechte oevers klaar zijn, wordt de overtollige grond gebaggerd. Zo krijgt een schip onder de waterspiegel meer plaats om de bocht te nemen. 

Wanneer het niet mogelijk is om een bocht te verbreden, moeten we ze flauwer maken. In dat geval gaan de aanpassingen verder dan verticale oeververdedigingen aanbrengen. De bocht wordt dan weggewerkt en rechtgetrokken. Er wordt dus een grotere hoeveelheid grond weggenomen om plaats te maken voor een passerend schip.

 

Wat is een bevaarbare waterloop?

Een bevaarbare waterloop is een waterweg die voornamelijk gebruikt wordt voor waterbeheersing, watergebonden transport en watergebonden economie. Dit zijn de hoofdfuncties , maar er wordt ook maximaal ingezet op andere functies zoals recreatie, ecologie en een goede integratie met het landschap.

Wat is een scheepsklasse?

De hoofddoelstelling van het project is om onze waterwegen toegankelijk te maken voor schepen van klasse Va en Vb. Zo’n klasse(*) is een technische term en dus redelijk abstract. We maken het even wat concreter voor je:

Maar een scheepsklasse verwijst ook naar de lengte, breedte en diepgang van een schip:

  • Een schip van klasse IV is 105 meter lang, 9,5 meter breed en heeft een diepgang van 3 meter.
  • Een schip van klasse Va is 110 meter lang, 11,4 meter breed en heeft een diepgang van 3,5 meter.
  • Een schip van klasse Vb is 190 meter lang, 11,4 meter breed en heeft een diepgang van 3,5 meter.

Door simpelweg te verwijzen naar de scheepsklasse zeg je dus in één keer wat het laadvermogen van een schip is, hoe lang en hoe breed het is en welke diepgang het heeft. Voor schippers, binnenvaartbegeleiders en scheepvaartinspecteurs is het dan ook een handige indicatie.

(*)CEMT-classificatie: De Conferentie van Europese Ministers van Transport (CEMT) heeft in 1992 een classificatie opgesteld van de binnenvaartschepen. De gehanteerde afmetingen per klasse wordt in de tabel hieronder opgenomen.

Klasse

Lengte (m)

Breedte (m)

Diepgang (m)

Hoogte (m)

Laadvermogen (ton)

I

38,50

5,05

1,80-2,20

4,00

250-400

II

50-55

6,60

2,50

4,00-5,00

400-650

III

67-80

8,20

2,50

4,00-5,00

650-1000

IV

80-85

9,50

2,50

5,25-7,00

1000-1500

Va

95-110

11,40

2,50-4,50

5,25-9,10

1500-3000

Vb

172-185

11,40

2,50-4,50

5,25-9,10

3200-6000 (2-baks lang)

VIa

95-110

22,80

2,50-4,50

7,00-9,10

3200-6000 (2-baks breed)

VIb

185-195

22,80

2,50-4,50

7,00-9,10

6400-12000 (4-baks)

VIc

193-200

34,20

2,50-4,50

9,10

9600-18000 (6-baks breed)

VII

195-285

34,20

2,50-4,50

9,10

14500-27000 (9-baks)
Wat is een stuw?

Een stuw is een waterbouwkundige constructie die de stand van het water regelt voor de waterbeheersing. Stuwen voeren het water af of aan en vermijden zo wateroverlast of droogte. Zo beschermen we enerzijds de omgeving langs het water en garanderen we anderzijds de bedrijfszekerheid van de binnenvaart. In droge periodes zullen de stuwen dus vaker dicht zijn om water op te houden. In periodes met veel regen zijn de stuwen geopend om het water af te voeren. 

Wat is een vispassage?

Vissen verplaatsen zich voortdurend in een waterloop op zoek naar voedsel, paai- en broedplaatsen, overwinteringsgebieden of nieuwe leefgebieden. Stuwen zijn een grote hindernis voor deze vissen. Ze vormen een fysiek obstakel en zorgen voor een te hoge stroomsnelheid van het water. Daarom is dit een knelpunt voor de vismigratie.

Vissen kunnen er namelijk niet zomaar voorbijzwemmen. Waar mogelijk bouwen we dan ook vispassages om de verplaatsing van de vissen makkelijker te maken. Deze passages zorgen ervoor dat vissen trapsgewijs om een stuw of sluis heen kunnen zwemmen. 

Er zijn verschillende soorten vispassages. Sommige bestaan uit een eenvoudige buis, sommige zijn heuse trappen. De vispassage is telkens aangepast aan de soorten vissen die in de waterweg voorkomen.

Hoe vindt een vis zijn weg naar de vispassage?

Een vis merkt nauwelijks dat hij door een vispassage zwemt. Vissen zwemmen intuïtief tegen de stroom in. Daarom lokken we de vissen met een nagebootste stroming de vispassage in, een zogenaamde lokstroom. Door te zorgen dat de stroming vanuit de vispassage sterker is dan de stroming die van de stuw komt, sturen we de vis de goede kant op. De lokstroom mag niet te sterk zijn, want dan kunnen kleinere vissen er niet tegenin zwemmen.

Vistrap

Wat is vismigratie?

Vissen trekken van nature door beken en rivieren. Dit doen ze om zich voort te planten maar ook om voedsel te vinden of een schuilplaats te zoeken voor de winter. Sommige soorten, zoals de Atlantische zalm of paling, leggen duizenden kilometers af om hun paaigebieden te bereiken. Dat heet ‘vismigratie’.

Door de aanleg van stuwen zijn barrières ontstaan en kunnen vissen rivieren en beken niet meer bereiken. Om vissen makkelijker te laten migreren, bouwen we vispassages in de buurt van stuwen.

De doelstelling om een vlotte migratie van vissen mogelijk te maken, werd bepaald door de Europese Unie. Ons Vlaams parlement bekrachtigde dit in 2003 in het zogenaamde decreet Integraal Waterbeleid. Zo investeert De Vlaamse Waterweg nv met Seine Schelde Vlaanderen niet alleen in de binnenvaart maar ook in het ecologisch herstel en de veerkrachtigheid van onze watersystemen: een echte win-win!

Wat zijn de meest voorkomende procedures en stappen in een onderzoek?

Milieueffectenrapport (MER)

Wanneer grote infrastructuurwerken worden gepland, moet tijdens de voorbereidende fase een milieueffectenrapport worden opgesteld. Dat is een uitgebreid verslag over de verwachte gevolgen van de geplande werken voor mens, natuur en landschap. Voor minder complexe ingrepen volstaat een milieueffectenscreening: een lightversie van het rapport.

Een plan-MER onderzoekt de milieueffecten van alle mogelijke alternatieven voor de locatie en realisatie van een project, bijvoorbeeld voor een nieuwe sluis, stuw, enzovoort. Het volgt de vooropgestelde doelstellingen van een project. Onder andere op basis van dit onderzoek kan er een beslissing volgen over de beste locatie en realisatie voor het project. Daarna kan er een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) worden opgemaakt om indien nodig de bestemming van bepaalde zones te wijzigen.

Een project-MER gaat uit van een gekozen locatie en onderzoekt de milieueffecten van de concrete uitvoering van een project en de impact van de werken op de omgeving.

Ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP)

Een ruimtelijk uitvoeringsplan is enkel nodig in geval van een bestemmingswijziging. Wanneer een bepaalde bodembestemming gewijzigd moet worden, wordt zorgvuldig bekeken of de wijziging verantwoord is. Daarvoor wordt een openbaar onderzoek gedaan.

Met dit plan legt de overheid in een bepaald gebied de bodembestemming vast: bouwgrond, landbouwgrond, industrie, enzovoort. Ruimtelijke uitvoeringsplannen vervangen de vroegere gewestplannen. Voor alle percelen in een bepaald gebied wordt zo heel duidelijk wat er kan en wat niet. Op basis hiervan kunnen omgevingsvergunningen toegekend worden.

Ontwerp

Om tot een ontwerp te komen van bijvoorbeeld een sluis of stuw, moeten alle voorgaande stappen in je onderzoek goedgekeurd zijn: een milieueffectenrapport of -screening en eventueel een ruimtelijk uitvoeringsplan. Pas daarna kan je beginnen aan je ontwerp.

De ontwerpfase start met een vooronderzoek waaruit conceptontwerpen ontstaan. Vervolgens kan een voorontwerp uitgewerkt worden: daarmee doe je voorstellen voor de locatie en de invulling (wegenis, vormgeving, aparte fiets- en voetpaden …) van het bouwwerk. Wanneer een bepaald voorontwerp wordt gekozen, wordt dit verder verfijnd naar een definitief ontwerp.

Omgevingsvergunning

Een omgevingsvergunning is nodig om werken te mogen uitvoeren. De omgevingsvergunning verenigt en vervangt de stedenbouwkundige vergunning, de verkavelingsvergunning en de milieuvergunning. Dat is efficiënter, bespaart tijd en leidt tot betere resultaten.

Openbaar onderzoek

Nadat een milieueffectenrapport of ruimtelijk uitvoeringsplan is opgemaakt, of een omgevingsvergunning gegeven is, volgt een openbaar onderzoek. Dat is noodzakelijk om nadien goedkeuring te krijgen.

Bij een openbaar onderzoek kunnen belanghebbenden, zoals bewoners of bedrijven in de buurt, opmerkingen formuleren. Deze moeten ingediend worden bij het college van burgemeester en schepenen. Zij geven dit door aan de bouwheer, die bekijkt hoe gewichtig de opmerkingen zijn en of ze meegenomen kunnen worden in het verdere traject.

Aanbesteding

Wanneer het nodige studiewerk gebeurd is en er beslissingen zijn genomen, start de zoektocht naar een aannemer die het project zal uitvoeren. Bij grote werken gaat het vaak om meerdere aannemers die de handen in elkaar slaan.

Er wordt een gedetailleerde opdracht uitgeschreven, waarvoor verschillende aannemers zich kunnen inschrijven. Degene die de opdracht uiteindelijk binnenhaalt, moet minstens 15 dagen en ten laatste 45 dagen nadien beginnen met de werken. Daarvoor geeft de opdrachtgever een zogenaamd aanvangsbevel.

Zit je nog met een vraag?

Contacteer ons

Publicaties